در طول یک واحد درسی آزمایشگاهی اگر فراگیر با ابزار و موادی که سروکار دارد به درستی آشنایی نداشته باشد ممکن است همواره در معرض خطرات گوناگونی چون سوختگی؛انفجار ؛ آتش سوزی و مسمومیت قرار گیرد . بی دقتی ؛کم صبری و تجربه ناکافی وناآگاهی از اصول ایمنی در آزمایشگاهی از دلایل اصلی این مخاطرات است. برای انجام دادن آزمایش باید نخست وسایل و مواد لازم را فراهم آورد و دستگاه مورد نیاز را آماده کرد. آنگاه با انجام و تکرار آزمایش، مهارت و قوّه ی ابتکار را در دانش آموزان قدرت بخشید. می توان با انجام دادن آزمایش هایی به عنوان سرگرمی های شیمی، جادوهای شیمیایی و امثال آن افزون بر ایجاد علاقه به انجام آزمایش به کسب مهارت های عملی نیز کمک کرد زیرا برای این نوع آزمایش ها نیز مهارت لازم است. ایمنی در آزمایشگاه از مهم ترین
مسائلی است که باید مربیان و کارورزان رعایت کنند چرا که اکثر مواد شیمیایی مضر و خطرناک می باشند .بنابراین آگاهی از اصول ایمنی و قواعد کار در آزمایشگاه شیمی و رعایت آن برای مربیان و کارورزان یک ضرورت محسوب می شود .پژوهشگر در این پژوهش به بررسی خطرات آزمایشگاهی و راه های پیشگیری ازآن ونکات ایمنی در قالب شاخص های ایمنی پرداخته است .
مقدمه
اگر می خواهیم پل ارتباطی بین مراکز صنعتی و تکنولوژی کشور و دنیای آفرینش از یک طرف و مراکز آموزشی از طررف دیگر برقرار کنیم، تنها راه آن اهمیت دادن به آزمایشگاه ها و تجهیز هرچه بیش تر آنهاست. آنگاه دانش آموزان فعالیت های ذهنری خرود را با تجربیات عملی در هم می آمیزند و روحیه ی خلاقیت و نوآوری در آنها افزایش می یابد . از آنجایی که بخش اعظم یافته هرای شیمی از راه مشاهده و اجرای آزمایش به دست می آید و ملاک یا معیار درستی آ ن ها انطباق داشتن با مشاهدات تجربری اسرت، لزا بهترین راه یادگیری مؤثر شیمی، انجام آزمایش و مشاهده زنده پدیده های علمی است(گارنت و هاکینگ 1991). انجرام فعالیرت ، های آزمایشگاهی، علاوه بر تثبیت یادگیری و افزایش میزان ماندگاری مفاهیم آموخته شده، سبب دستورزی و کسب مهرارت هرای
علمی- پژوهشی پایه میگردد و زمینه های نوآوری، خلاقیت و تفکر انتقادی را در فراگیران فراهم مری سرازد . هر چند هردف هرای متنوعی را می توان برای انجام فعالیت های آزمایشگاهی تعریف کرد؛ اما در اکثر نظام های آمروزش عرالی، بررای اسرتفاده مناسرب از فعالیت های آزمایشگاهی در آموزش شیمی، موارد زیر را به عنوان هدف های اصلی انجام آزمایش در آزمایشگاهها در نظر گرفته اند. (هافستین، 200 ) :
- انگیزش و افزایش عالقه ی دانشجویان به یادگیری بهتر علم شیمی؛
- داشتن ذهنی باز و کنجکاو در حوزه ی علم شیمی؛
- رشد تفکر خالق در مشکل گشایی و حل مسئله؛
- ارتقای سطوح تفکر علمی؛
- درك پیچیدگی و ابهام های موجود در فعالیتهای تجربی؛
- درک ماهیت علوم تجربی؛
- رشد و توسعه فعالیتهای گروهی.
شالوده ی اصلی اهداف ذکر شده، رسیدن به درک شخصی از یک تجربه عملی و طراحی برنامه هایی برای استفاده از آموخته ها در محیط های دیگر است. بی شک اولین نکته در آزمایشگاه ، رعایت نکات ایمنی و حفظ سالمتی افراد به ویژه دانش آموزان اسرت. به این منظور الزم است که آزمایشگاه از شرایط استاندارد ایمنی برخوردار باشد . این شرایط استاندارد میتواند شامل فضای مناسب آزمایشگاه از لحاظ نور ، تهویه هوا ، وجود کپسول آتش نشانی ، برق کشی مناسب ، صحت اتصالات برقی ( کلید و پریرز های موجود در آزمایشگاه)، و … می باشد . همچنین وجود افراد متخصص در هنگام کار و آزمایش ضروری می باشرد ، فردی که ازنحوه کار با وسایل و اجرای آزمایش اطالع کافی داشته باشد.علاوه بر موارد ذکر شده الزم است که هر فردی در محیط آزمایشرگاه در حفظ وسایل کوشا باشد زیرا این وسایل اغلب گران هستند و تهیه مجدد آنها بار مالی زیادی به مدارس تحمیل می کند و ضمنا با وسایل سالم است که می توان ترتیب آزمایش صحیحی را تدارک دید و به جواب آن اطمینان داشت. تجربره های یادگیری کسب شده در یک فعالیت آزمایشگاهی اثربخش و هدف دار آن قدر عمیق و دامنه دار هستند که دانشجویان مریتوانند در موقعیتهای مختلف نیز از یافته های خود به نحو احسن برای مشکل گشایی و حل مسائل مشابه اسرتفاده نماینرد (دامرین1، 1999)